Thursday, June 28, 2007

Hepeng

ARTA DOHOT PELEAN

Jumolo ma tangkas tatangihon hata ni Tuhanta na tarsurat di
1 Timoteus 6:6-10a:

Pangomoan godang do tutu hadaulaton, anggo mardongan sabam ni roha. Ai ndang adong taboan tu hasiangan on, jala ndang tarboan hita agia aha laho ruar. Alai molo adong di hita sipanganon dohot parabiton, tahasabamhon ma i. Ia angka na naeng gabe mamora, madabu do tu bagasan pangunjunan dohot sambil dohot lan hahisapon haotoon, angka na mangago, na mangalononghon jolma i tubagasan jea dohot hamagoan. Ai urat ni nasa ahajahaton do roha na holongan di hepeng…”

Haporseaon maradophon Hepeng

Hira ganup ari do hita sai ingkon ‘pajumpang’ dohot hepeng. Sambolus idaon hira adong ora-ora gabe mamora manang marhepeng di turpuk na tajaha ondeng. Alai sasintongna ndang sala molo mamora di arta sasahalak. Na gabe mantak dosa hombar tu turpuk on i ma ‘na holongan di hepeng’ (cinta akan uang).

Dipangke Jesus dohot angka siseanNa do hepeng. Dipangke si Paulus do hepeng. Hita pe tapangke do hepeng. Alai laos dipaingot Jesus do mara ni na holong roha di hepeng. Mangihut tusi ma nang pangajaran ni si Paulus.

Na boi do tahilala panarihonon ni Debata marhite arta, manang marhite hamoraon pe i. Ai didok, “pasu-pasu ni Jahowa do mambahen mamora, jala ndang mardongan hangaluton dibahen.” Di tingki tahop sipata na mohop di ngolu on, boi do damor panghilalaan molo adong sipatupaon manuhor angka na ringkot i. Alai tutu laos boi do mago boti sihol ni roha tu Debata ala sai lohot manang tarborot di arta roha manang lohot roha di hepeng. Dohot pandohan na nasing, na boi do arta mangorui na sorat alai laos boi do arta i pasorathon ngolu, tarlumobi molo dirajai i roha nang sude ngolu. Sipata gabe so adong hasiatan ni dongan jolma di roha i. Ai paralealeon pe gabe nirahut ni hepeng nama. Apala na dumangol i ma na dipangke halak hepeng laho manuhor hageduhon isara ni papeol uhum, manuhor jabatan dohot na asing. Jala laos torop do di jaman on na baranipulut manuhor hamatean ni donganna jolma marhite na ‘manggaji’ parjahat laho mamunu hinasogohonna. Lan dope na asing na taadopi di partingkian on na suman tusi.
Jotjot masa do di pengalaman ni ngolunta, na diukur hajolmaon ni sasahalak marhite godang ni sinadonganna, molo parhepeng rupani, ndada marhite ‘kesetaraan’ ni jolma songon na tinompa ni Debata jala na rampak arga di Debata. Patut do adong pandohan: mardasar mardosor tutungon pora-pora. Na sala i gabe sintong molo hata ni na mora (nang pe di tonga ni huria).

Molo didok dison “Ai ndang adong taboan tu hasiangan on, jala ndang tarboan hita agia aha laho ruar” na mangondolhon ketergantunganta tu Tuhanta do i. Di ayat 8 didok: “Alai molo adong di hita sipanganon dohot parabiton, tahasabamhon ma i”. ‘Rasa cukup’ do ianggo tinudu ni on. Sadalan ma i songon na nidokna di Poda 30:8: “hapogoson manang hamoraon unang lehon tu ahu; sai loas ma panganonku bohal tinurpukhonMi tu ahu”.

Ihut tusi di ayat 10 didok “Ai urat ni nasa hajahaton do roha na holongan di hepeng (cinta uang).” Dipabotohon do tu hita di Bibel i hinajorbut panghorhon ni suap na merajalela sian na robi. Taida sian i na dipangke jolma hepeng manubut siparjehe dohot manghuntam pamangan ni angka saksi palsu. Masa do i andorang so diparsilangkon Jesus, masa do nang dung hehe Jesus di na manjalo suap angka parjaga i.

Ia arta portibi on somal do digombarhon ‘songon na minuk aek laut lam diinum lam tu uasna’. Ai adong do jolma menempatkan kenikmatan ni ngolu marhite na papungupunguhon, ndada las ni roha mamangke tu nasa na hasea. Jadi tudos ma i songon na nidok ni Anthony de Mello tu halak na botak na mansai loja mandiori jala papungu-pungu suri (sisir) hape so na laho pangkeonna nanggo sada sian i. Jala na dumangol i ma molo marmokmok puro alai marpempeng haporseaon.

Di sada ‘kalender meja’ taon 2001 tarsurat do untaian kata-kata songon na di toru on, na tagamon marlapatan rimangan di ngolu on:
Dengan uang dapat dibeli:
Buku BUKAN hikmat
Rumah bagus BUKAN rumah tangga bahagia
Tempat tidur BUKAN tidur nyenyak
Hiburan BUKAN kebahagiaan
Posisi BUKAN harga diri
Obat BUKAN kesehatan
Hiasan salib BUKAN Juruselamat
Bangku gereja BUKAN sorga
Apa yang tidak dapat dibeli dengan uang Allah dapat memberi dengan cuma-cuma.

Dison ma hinaringkot ni pangauhononta di hata ni endenta i na mandok: “Sere, arta, hepeng pe, buat ma di Ho sude; tondi nang pamatangki ingkon Ho oloan ni i”. (470:6). Rajumonta do ende on songon penyerahan diri tu Tuhanta, asa unang tarambat hita mamelehon diri ala ni sere, arta manang hepeng. Ia moru pe pandaraman alai dang tarambat pardalanan mangihuthon Tuhanta.

Dipatangkas apostel Paulus do di udut ni 1 Tim 6 i mandok “rodihon ma tu angka na mora di hasiangan on, unang ginjang rohanasida, unang dihaposi hamoraon na so mian i. Ihut tusi diondolhon asa naeng ma mamora di ulaon na denggan nasida (ay 17-18). Alai tagan so dirodihon si Timoteus i, tontu na dihirim si Paulus do na jumolo hangoluhonon ni si Timoteus na songon i. Di bindu 3 nunga dipaandar syarat ni na gabe parhalado. Sada sian i, i ma “na so impolan di perak” (bukan hamba uang). Tarurupan Tuhanta do hita asa unang sanga martumbur na songon i di roha ni hita parhaladoNa. Jala panghangoluhonon na songon i marharoroan do i holan sian na paloashon Tuhan i, mangolu dibagasan hita.

Hadaulaton (Ibadah) dohot Sabam ni Roha

Hira tardok mehet do di tonga-tonganta pandohan “time is money” lapatanna “hepeng do tingki”. Mansai torop do jolma manjalo pandohan on songon hasintongan. Tutu diondolhon do di Bibel i joujou tu naporsea laho marhaseanghon tingki, alai ndada na mandok na ‘hepeng do tingki’ disi. Ai molo nunga sude tingki dihepenghon, i ma singkam mabarbar ni hajahaton dohot na mangait na bernit tu diri songon na nidokna di turpuk on. Na masa disi i ma mamangke tingki na diukur mahite paretongan pangomoan hepeng. Jadi adong do kecenderungan ni portibi on songon na nidok ni Tissa Balasurya songon on: Uang diperilah dan yang ilahi diuangkan (Dipardebata hepeng, jala Debata dihepenghon). Huria pe naeng ma mansai manat dison, unang sanga madabu tu pangunjunan na songon i.

Ala pertimbangan pangomoan na nidok ondeng, sipata ndang apala diharonsothon torop jolma be ngolu parhuriaon isara ni ‘ibadah’ rupani. Ai dihilala rohana ma i songon na memboroskan tingki, jala sarupa ma i dihilala tu na mambolongkon hepeng. Jala sipata molo pe diharingkothon parmingguan manang partangiangan dohot na asing, ianggo tujuanna i ma asa ro paruntungan sian i. Tardok ngolu na “matahepengon” tu Debata ma i. Gabe hira dalan manubut roha ni Debata ma angka ibadah i. Ngolu na songon on ma na tagoari ngolu na beribadah asa. Beribadah, asa tiur pansarian, asa berhasil dakdanak, asa sehat, asa jumpang na jinalahan dapot na niluluan…. Molo on do na masa nunga mansai dao bergeser sintuhu ni ibadah i. Na uli do sintasinta jumpangan pandaraman na denggan, keberhasilan ni angka ianakhon, hahipason, dohot na asing. Alai molo beribadah asa jumpang sudena i, gabe tardok ‘memperalat’ Debata do hita manggohi sinta-sinta ni rohanta.

Torang do diondolhon si Paulus: pangomoan godang do tutu hadaulaton (ibadah), anggo mardongan sabam ni roha. I do tutu sintongna: siduasadaihot so tarsirang do haporseaon dohot sabam ni roha. Nunga tibu i diajarhon Tuhanta Jesus dibagasan tangiang na niajarhonNa: “Lehon ma tu hami sadari on hangoluan siapari”.

Asa ingkon mulak do songon tu pangauhonon ni si Paulus “Kristus do na mangolu dibagasan ahu”. Asa Ibana na marhuraja disi. Tuk do Tuhanta menguras dohot paimbaruhon sihol ni roha ni hita jolma, asa gabe roha na uasan i di hataNa sipanogu tu hangoluan.

Pelean

Di ngolu parhuriaonta somal do tapasahat pelean marrumanghon hepeng tu huria. Ra sai adong be do angka parasinganna di angka huria-huria di ruhut-ruhut ni na pasahat pelean. Alai angka na somal i ma marhite pelean di parminguon manang ari pesta, pelean taon, pelean hamauliateon (marhite na paboahon goar manang marrumang NN (so pola dipaboa goar).

Di Laporan “Pardalanan ni Organisasi” pinasahat ni Sekjend Ds. K. Sitompul di sada Sinode Godang HKBP, ditariashon nasida do sada na mansai ringkot parrohahonon taringot tu “pangantusion na sala” songon on:

….Punguan ni jolma do huria, margugu do; hape ndang koperasi huria i…. Marsilehonlehon do di huria dohot tu huria, alai ndang dipatuduhon i mangido mulak. I ma na ummaol lopok dope di roha ni deba ruas ni huria jala sian urat i ma tubu godang parsalisian di huria.[1]

Nasa na margoar pelean tu Tuhanta somalna digoari do i pelean ala ndada pelean asa. Pelean ala i ma ‘ala’ manghilala jala tahaporseai tung ala ni basa ni Tuhan i do umbahen adong tarpasahat hita gabe pelean di tonga ni huriaNa. Lapatanna, pasahat pelean ala naung manjalo basa-basa ni Debata. Ai sian dia ma tutu hita boi pasahathon pelean anggo so tajalo sian Tuhan i? Jadi, ndada pelean asa, lapatanna nilehon pelean ‘asa’ dilehon Debata pasupasuNa. Ndang i. Ai ianggo songon i hira sisip (sogok) na ma i atehe. Asa dohonon ma ia pelean na sintong i ma songon parbue ni panandaion na bagas dohot pandaion na tangkas di basa ni Debata. Molo i do ojahan, pasti do sian las dohot bulus ni roha halak Kristen pasahathon peleanna, ndada ala ni na tarpaksa manang sian roha na so tarjua.

Angkup ni i, mansai ringkot do ondolhonon, ia di Debata ndada pelean arta manang hepeng na rumingkot, nang pe ringkot do i tutu. Molo tangkas tajaha di Amos 5:21-24, disi gariada dihasogohon Debata do pelean. Boasa? Ala ndang saurdot ngolu ni bangso i tu lomo ni roha ni Debata. Ai na rumingkot disi didok i ma hatigoran dohot hasintongan. Jadi sadia pe pelean dipasahat, anggo so diulahon do hatigoran dohot hasintongan ndada marnidok anggo pelean i. Laos torang do i diondolhon Jesus paboa na rumingkot sian pelean i ma hatigoran, parasinirohaon dohot haburjuon (Mateus 23:23).

Sadia godang pelean na tama lehonon tu Debata? Di deba huria ditotophon do ‘parpuluan’. Pandok nasida marojahan do i tu Bibel i. Alai sasintongna lobi sian parpuluan do pelean, parsaratusan do tahe. Lapatanna sude do ngolu nang artaniba gabe pelean. I do umbahen di tangiang pelean di parmingguon i didok, “nasa na nilehonMi tondi rodi patangku, hosa dohot gogongki ro di saluhut artangku, hupasahat i tu Ho, na so unsatonku do. Tapamanat ma hata ‘nasa na nilehonMi’ dohot ‘saluhut artangku’, nda parsaratusan do i? Lapatan ni i, tapasahat manang tatiop artanta i naeng gabe pasupasu i, naeng gabe tau hasangapon di Debata luhutna i.

Antong boha do taringot tu parpuluan na didok di Bibel i? Taida ma jolo manang piga na ringkot marpartalian tusi:

(1) Molo taida di 1 Musa 28:22 ia mula ni parpuluan i, nazar manang padan ni si Jakob do i, ndada parenta ni Debata.
(2) Di buku 5 Musa jumpang hita do disi dua rumang ni parpuluan. Parjolo (5 Musa12:6-9) pabotohon ia parpuluan i na rampak manganhon do angka ripe dohot malim sian hasil ni na niula siganup taon. Paduahon, ganup di ujung ni patolutaonhon diboan be ma angka parpuluan i tu angka na so marama so marina (ay 26-27; patudos tu 26:12-15. Jadi, dang diboan parpuluan i tu bagas joro, alai langsung do i dipasahat tu angka na dangol. Jadi rajumon do angka pangurupion na tapasahat secara langsung tu angka na hurangan i songon pelean.
(3) Di Maleaki 3:10 ditaringoti do nang parpuluan. Ia tujuanna i ma asa adong persediaan makanan di bagas joro ni Debata. Jadi ia pasupasu na nidokna disi ndada na ro i ala ni parpuluan i, sabalikna do, ala naung manjalo pasupasu sian Debata, patut antong pasahat pelean.
(4) Mansai tangkas do diondolhon di Psalmen 51:18-19 paboa na rumingkot do di Debata roha na magopu sian pelean. Songon on didok disi, “Ai ndang dihalomohon roham pelean situtungon….Angka pelean tu Debata i ma tondi na magopu, tongon do roha na magopu dohot na bojok, dang ditulak roham, ale Debata.
(5) Apostel Paulus pe diondolhon do, “Pasahat hamu ma dagingmuna bahen pelean na mangolu, na badia, na hinalomohon ni Debata; i ma hadaulaton ni na marroha (Rom 2:1)

Marhite angka i, dohononta ma tung saluhut ngolu dohot na adong di hita do gabe pelean tu Debata. Asa ia talehon pe deba sian hepeng manang artanta tu huria tardok ‘simbol’ pamelehonon dirinta do i tu ulaon parsuru ni Tuhanta.

[1] Ida Notulen Sinode Godang HKBP Ari 28-30 Nopember 1951, hlm. 14-15

ShoutMix chat widget